گازسنجی و گازسنج چیست؟

گازسنجی، علمی است که به شناسایی، اندازه‌گیری و کنترل غلظت گازهای مختلف در محیط‌های کاری و صنعتی می‌پردازد. ابزارهای اصلی این علم، گازسنج‌ها هستند که برای حفظ ایمنی و پیشگیری از حوادث ناشی از نشت گازهای سمی، انفجاری یا کاهنده‌ی اکسیژن به کار می‌روند. گازسنج‌ها بسته به نوع گاز مورد نظر و شرایط محیطی به صورت قابل حمل یا ثابت طراحی می‌شوند و می‌توانند تک‌گاز یا چندگانه باشند. این دستگاه‌ها نقش حیاتی در صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، شیمیایی و معادن دارند و از ابزارهای ضروری برای ایمنی کارکنان محسوب می‌شوند.

تعریف گازسنجی Gas Monitoring

پایش و اندازه‌گیری غلظت یا حجم گازها در محیط، فرآیندی حیاتی است که می‌تواند به صورت مداوم یا در فواصل زمانی مشخص انجام شود. هدف اصلی گازسنجی در فضای بسته یا باز، شناسایی و کنترل دقیق غلظت گازهای موجود در محیط است تا از ایمنی و سلامت افراد اطمینان حاصل شود. این فرآیند می‌تواند انواع مختلفی از گازها از جمله گازهای صنعتی، آلاینده‌ها، گازهای خطرناک و گازهای محیطی را شامل شود.H

دستگاه گازسنج Gas Detector

گازسنج دستگاهی است که برای شناسایی و اندازه‌گیری غلظت گازهای مختلف در محیط طراحی شده است. این دستگاه‌ها در انواع متنوعی وجود دارند و می‌توانند گازهای گوناگونی را تشخیص دهند. معمولاً از گازسنج‌ها برای اندازه‌گیری گازهای خطرناکی مانند مونوکسید کربن، متان، اکسیژن و دی‌اکسید کربن استفاده می‌شود. کاربرد گازسنج‌ها در صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، معادن، کارخانجات و حمل‌ونقل بسیار گسترده است. به طور کلی، گازسنج‌ها و فرآیند گازسنجی نقش حیاتی در مدیریت ایمنی و حفظ سلامت محیطی دارند.

نحوه استفاده از گازسنج

گازسنج‌ها دستگاه‌هایی حیاتی در صنایع و محیط‌های صنعتی هستند که برای تشخیص و شناسایی گازهای خطرناک طراحی شده‌اند. این دستگاه‌ها با استفاده از تکنولوژی‌های مختلفی مانند سنسورهای الکتروشیمیایی، نیمه‌هادی یا اپتیکال، گازهایی مانند کربن‌مونواکسید، هیدروژن سولفید، و متان را شناسایی می‌کنند. هشدارهای این دستگاه‌ها می‌توانند زندگی و سلامت افراد را در مواجهه با گازهای سمی نجات دهند. استفاده از گازسنج‌ها بسته به نوع و برند متفاوت است، اما همگی ساختاری مشابه برای تشخیص گازهای خطرناک دارند.

انواع گازسنج

گازسنج‌ها انواع گوناگونی دارند که در اینجا سه نوع از آنها را معرفی می‌کنیم.

پرتابل یا ثابت

سیستم‌های تشخیص گاز ثابت ما برای تأمین امنیت مستمر در محیط‌های تجاری و صنعتی طراحی شده‌اند. این سیستم‌ها با نصب دائمی، به صورت 24 ساعته کارگران را از خطرات احتمالی مانند قرار گرفتن در معرض گازهای سمی، نشت گاز، کاهش یا افزایش اکسیژن و خطر انفجار ناشی از گازهای قابل اشتعال آگاه می‌کنند. همچنین، گازسنج‌های قابل حمل که توسط فرد حمل می‌شوند، برای تشخیص گازهای سمی یا قابل اشتعال و نظارت بر کمبود اکسیژن در فضاهای محدود کاربرد دارند.

گازسنج تک کاره یا چند کاره

گازسنج‌های چندکاره، برای محافظت از کارگران و شناسایی همزمان گازهایی مانند اکسیژن (O2)، سولفید هیدروژن (H2S)و مونوکسید کربن (CO) طراحی شده‌اند. برخلاف گازسنج‌های تک‌کاره که فقط یک نوع گاز را تشخیص می‌دهند، گازسنج‌های چندگانه با پیکربندی‌های متنوعی عرضه می‌شوند و به‌عنوان آخرین خط دفاعی در برابر نشت گازهای خطرناک عمل می‌کنند. این دستگاه‌ها به‌ویژه در صنایعی مانند فاضلاب، تصفیه آب و تمیز کردن مخازن برای ورود ایمن به فضاهای محدود کاربرد دارند.

گازسنج چهارسنسوره

گازسنج 4 سنسوره یک دستگاه ایمنی است که برای تشخیص همزمان چهار نوع گاز مختلف در محیط‌های صنعتی مانند معادن و کارخانجات استفاده می‌شود. این دستگاه با استفاده از حسگرها، گازهایی مانند مونوکسید کربن (CO)، سولفید هیدروژن (H2S)، اکسیژن (O2) و گازهای قابل احتراق مانند متان (CH4) را شناسایی کرده و به حفظ سلامت کارکنان کمک می‌کند.

چه نوع گازهایی برای محیط های صنعتی به کار می روند؟

گازهایی که در محیط‌های صنعتی به کار می‌روند، بسته به نوع صنعت و فرآیندهای خاص، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

گازهای قابل تشخیص

گازهای قابل تشخیص به کمک تجهیزات گازسنجی، گازهایی هستند که به دلیل خطرات ایمنی و نیازهای فرآیندی باید به‌طور مداوم در محیط‌های صنعتی و دیگر محیط‌ها کنترل شوند. این گازها شامل موادی مانند استون، آمونیاک، هیدروژن، متان و نیتروژن می‌باشند. تجهیزات گازسنجی قادر به تنظیم محدوده‌های تشخیص و آلارم‌ها در سطوح LEL هستند و می‌توانند براساس نیاز کاربر تغییر کنند. برای هشدارها باید به برگه‌های اطلاعات ایمنی مراجعه شود.

گازهای حساس و دقیق

گازهای حساس و دقیق، مانند کربن مونوکسید (CO)، سولفید هیدروژن (H₂S)، دی‌اکسید کربن (CO₂)و متان (CH₄)، گازهایی هستند که حتی در غلظت‌های بسیار کم، می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر فرآیندهای صنعتی، محیط زیست یا سلامت انسان داشته باشند و نیاز به نظارت و کنترل دقیقی دارند. برای نظارت و کنترل این گازها از آنالایزرهای دقیق و حسگرهای الکتروشیمیایی استفاده می‌شود تا خطرات بالقوه به حداقل برسد.

گازهای مقاوم در برابر محیط

گازهای مقاوم در برابر محیط، گازهایی هستند که تحت شرایط محیطی سخت مانند دماهای بسیار بالا یا پایین، رطوبت زیاد، فشار بالا و وجود مواد شیمیایی خورنده، خاصیت و کارایی خود را حفظ می‌کنند. این گازها معمولاً در صنایع پیشرفته مانند نفت و گاز، پتروشیمی، هوافضا و پزشکی استفاده می‌شوند. از جمله این گازها می‌توان به آرگون و نیتروژن اشاره کرد که به دلیل خنثی بودن و مقاومت بالا در برابر واکنش‌های شیمیایی، در شرایط محیطی چالش‌برانگیز استفاده می‌شوند.

گازهای واکنش پذیر سریع

گازهای واکنش‌پذیر سریع، گازهایی هستند که به سرعت با سایر مواد شیمیایی واکنش می‌دهند. این گازها بسیار فعال و پرانرژی هستند و در اتمسفرها و مواد مختلف، به‌ویژه پلاستیک‌ها و سطوح مرطوب، واکنش نشان می‌دهند. به همین دلیل، آن‌ها را گازهای چسبنده می‌نامند و استفاده از آن‌ها در تشخیص و کالیبراسیون گاز، مشکلاتی ایجاد می‌کند.

قابلیت اتصال به سیستم کنترل

قابلیت اتصال به سیستم کنترل به این معناست که حسگرهای تشخیص گاز می‌توانند از طریق پروتکل‌هایی مانند Modbus یا Ethernet به سیستم‌های کنترل مرکزی متصل شوند. این امکان به اپراتورها اجازه می‌دهد تا داده‌های گاز را به‌صورت لحظه‌ای دریافت و در صورت نیاز، اقدامات لازم را انجام دهند. در محیط‌های صنعتی، این ویژگی به بهبود ایمنی و کارایی کمک می‌کند. همچنین، این سیستم‌ها می‌توانند وضعیت حسگرها و رله‌ها را از راه دور مدیریت کرده و حداکثر 32 ماژول متمرکز کننده را کنترل کنندکه نصب آن‌ها به وسیله رمز عبور محافظت می‌شود.

گازهای کالیبراسیون

برای اطمینان از عملکرد دقیق گازسنج‌ها، کالیبراسیون، تعمیر و نگهداری آن‌ها را به یک شرکت معتبر با افراد آموزش‌دیده و متخصص در تشخیص گاز بسپارید. شرکتی با گواهینامه ISO 9000 ایده‌آل است زیرا دارای رویه‌های کاری استاندارد، تجربه و ثبات است. در حالی که شرکت‌های دارای ISO 17025 بسیار تخصصی و گران هستند، این سطح از دقت معمولاً برای نیازهای گازسنج‌های استاندارد بیش از حد است.

گازسنجی در چه صنایعی در ایران استفاده می شوند؟

گازسنجی، یا همان دستگاه‌های سنجش گاز، در بسیاری از صنایع در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند. گازسنجی در فضای بسته نقش بسیار مهمی دارد، به ویژه در صنایعی که در آن‌ها احتمال وجود گازهای خطرناک بالا است. این دستگاه‌ها برای اندازه‌گیری و مانیتورینگ غلظت گازهای مختلف در محیط‌ های کاری به کار می‌روند و نقش حیاتی در ایمنی و سلامت کارکنان دارند. برخی از صنایعی که از گازسنجی در ایران استفاده می‌کنند عبارتند از: